Fort Gerharda stanowi jeden z fortów Twierdzy Świnoujście. Jest on również nazywany Fortem Wschodnim. Od 2010 stanowi on siedzibę Muzeum Obrony Wybrzeża w Świnoujściu. Fort Gerharda może pochwalić się tym, że jest to jeden z najlepiej zachowanych XIX wiecznych fortów nadbrzeżnych w Europie. Dlaczego warto odwiedzić Fort Gerharda? Czym charakteryzuje się to miejsce? Odpowiedzi na wyżej postawione pytania poznasz w tym artykule.
Początki Twierdzy
Świnoujście to miasto położone w bardzo nietypowej lokalizacji, co zobowiązywało do poszukiwania rozwiązań militarnych optymalnych dla tego miejsca. Pierwsze wzniesione fortyfikacje znajdowały się dość daleko od ujścia cieśniny i miały słabą, drewniano-ziemną konstrukcję. Większość wzniesionych w tamtym okresie fortyfikacji została zniszczona u schyłku wojny 7-letniej. Najstarsze i najlepiej zachowane fortyfikacje w Świnoujściu pochodzą z XIX wieku.
Pierwsza połowa XIX wieku przebiegała dość spokojnie. W 1837 roku podjęto decyzję o zaprojektowaniu nowoczesnych fortyfikacji, a dokładnie 9 lat później zapadła decyzja o utworzeniu twierdzy morskiej.
Fortyfikacje wznoszone mniej więcej od połowy XIX wieku były bardzo nowoczesne. Podczas ich budowy stosowano najdoskonalsze w tamtych czasach rozwiązania, a każdy fort był projektowany indywidualnie, tak aby jak najlepiej spełniał przewidziane dla siebie zadania.
Najstarszym i najlepiej zachowanym fortem z tamtego okresu jest Fort Wschodni, który określa się również mianem Fortu Gerharda. Nazwa ta upamiętnia osobę Gerharda Corneliusa de Walrawe, który był XVII-wiecznym pruskim projektantem wnętrz. Przygotował on wstępne plany portu w Świnoujściu.
Fort Gerharda został wzniesiony w latach 1848-1859. W chwili budowy stanowił kluczowe dzieło Twierdzy Świnoujście. Fortyfikację postanowiony wznieść na wschodnim brzegu cieśniny Świny. Fort Gerharda miał za zadanie bronić wejścia do portu. Obiekt został wybudowany w sposób charakterystyczny dla fortyfikacji pruskich z tamtego okresu. Powstał on na planie pięcioboku, a załamane czoło i barki tworzyły wały ziemne ze stanowiskami artylerii.
Rozwój techniki oraz przebudowa fortu
Lata 70. XIX wieku to dynamiczny rozwój techniki wojennej. W tym okresie powstawało coraz więcej okrętów pancernych. W związku z tym podjęto decyzję o przebudowie fortu z lądowego na morski. Fort Gerharda, który stanowił wówczas obiekt ochronny, został przekształcony w taki sposób, aby mógł skutecznie chronić twierdzę przed okrętami pancernymi.
W związku z przebudową fortu zmieniono przebieg fosy i usypano nowe wały. Wymurowano wówczas 11 nowych stanowisk artyleryjskich, na których zamontowano 7 armat kalibru 21 cm oraz 4 armaty nadbrzeżne Kruppa. Rozwój techniki wojennej sprawił, że w procesie przebudowy Fort Gerharda otrzymał wiele nowych elementów, takich jak pomieszczenia koszarowe, magazyny amunicji, prochownie czy schrony dla armat.
Po I wojnie światowej Fort Gerharda przeszedł we władanie niemieckiej marynarki wojennej i był wykorzystywany jako obiekt pomocniczy aż do końca II wojny światowej. Następnie był on używany przez Rosjan, a w 1962 roku został przekazany miastu.
W pierwszej połowie 2001 Fort Gerharda został wydzierżawiony przez pasjonatów, którzy zaczęli prowadzić na jego terenie różnego rodzaju inicjatywy, które miały na celu rozwój historycznej świadomości mieszkańców Świnoujścia. Od 11 sierpnia 2001 roku Fort Gerharda oficjalnie otwarto do ruchu turystycznego. Obiekt ten cieszy się bardzo dużą popularnością wśród turystów z całego kraju, aż do chwili obecnej. Jest to bowiem jeden z najlepiej zachowanych fortów obronnych na terenie Europy.
